Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleşatır bir düzen bileğildir. Tüze, maşer ortamında insanoğluın hakikaten kesinlikle davrandıklarını bileğil, kesinlikle davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Doğruluk kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene ayırmak, içtimai yaşamın gerçekleşmesini çıkarmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin mukabilsına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, mutlaka muhik kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle maşer ortamında insanoğluın hesap ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her devran mümkündür. “İşte tüze, insanoğlu davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir mekanizma, bir bütündür.” İnsan-insanoğlu, insanoğlu-natür ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence şeşna aldatmaınmasıdır. Tüze, adamlık seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birsonsuz rey ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, maşer sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak tamlayan gözlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini çıkarmak maksadıyla konulan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların hepsidür. Henüz geniş bir tanılamamıyla tüze, adalete yönelmiş içtimai evetşlakin düzenidir. Tüze Söz Medlulı Tüze kelimesi Arabi “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “pay” kelimesinin çoğmehabetli “beddua’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na bakarak tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk medlulında da kullanılır. Teknik Medlulı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu yürekin hala doyurucu bir tanılamam konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Belli bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) destelanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi ortamında temel olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri iş meydan kısmına Özel Tüze, zevat ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Tüze, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun çıbanlıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik talih tarafından güvenceye aldatmaınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Tüze kuralları insanoğlu davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun valör yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla nazir nitelikteki bilcümle durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze meydanında yapmış oldurım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Tüze düzenini katkısızlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları karışmak yürekin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve dünyalık cezaları; temel hukukunda siyasetten men, vurgun metres; mevhibe hukukunda mevhibe ve gizliceçılık cezaları üzere farklı tüze dallarında farklı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya siyasi gözleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan tüze, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş içtimai bir evetşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai yaşamı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş ortamında bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Pratik Yarar (Sosyal İhtiyaçların Hakkındalanması) Hukukun kılgısal amacını, içtimai gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile maşer ortamında canlı insanoğluın, birbirleri ile rekzetmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun konstrüksiyonsından meydana gelen gereksinimlerinı mukabillamaya çaldatmaışır. Tüze bu fonksiyonu ile mevlit, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni yaşamın temel gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun doğal konstrüksiyonsına ve bundan sonra gelen ihtiyaçlarına münasip olmak zorundadır. Tüze önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile vabestedır; konuşu gereksinimlara uymalı ve onları mukabillamalıdır. 3. Doğruluk Tüze bu fonksiyonu ile sınırlı bir düzenleme şeşna aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak sağlıklı kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanılamamıyla doğruluk, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olmak üzere iki farklı anlamda kullanılır. Doğruluk gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet medlulında ferdî bir özelliği deyimler. Isim her devran haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni tesviye etmek uğrunda kesiksiz ve bileğişmez bir çaba gösterir. İşte bu hesap ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk peritonı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği takanak biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze meydanında hukuki valör olarak alay konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet yürekindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini yürekermiş kurallar bilcümleü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve sarf etmek yerinde bulunduğuna bakarak, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir valör niteliğindeki adalettir. Tüze bir maşer düzenini yürekerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lüzum bulunan düzeni gözlemek, gerekse onu bileğiştirmeyi meşrulaştırmak yürekin her devran adalete çıbanvurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta mukabilmıza yerleşmiş tüze düzenlerinin asli örneği, olması gereken tüze medlulında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan tüze düzenlerinin kendisine münasip olup olmadığı açısından bir valör ve kıymetlendirme ölçüsü olur. Yeniden bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve zararlı mukabillıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon istikrar ortamında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Olağan olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşlakin uyacak, hem bile bu içtimai yaşamın amerikan barış ortamında sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çaldatmaışacaktır.