Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleşen bir düzen bileğildir. Ahbaplık, toplum süresince insanoğluın fiilen nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak bâtınin vardır. Doğruluk değeri nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene atmak, toplumsal ömürın gerçekleşmesini hazırlamak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin içinsına akseptans edilmesi ve uyulması müstelzim, kesin muhik kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum süresince insanoğluın idare ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her devran mümkündür. “İşte ahbaplık, âdem davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir tip, bir bütündür.” İnsan-âdem, âdem-natür ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru bâtınin evrensel ilkelerle güvence şeşna hileınmasıdır. Ahbaplık, insanlık seviyesi bâtınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birçok fikir ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, toplum sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak tamlayan inançlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini hazırlamak için konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, pay ve seçimın bütünüdür. Henüz münteşir bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal evetşyalnız düzenidir. Ahbaplık Lügat Anlamı Ahbaplık kelimesi Arabi “pay” kökünden hasılat ve pay kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “pay” kelimesinin çoğulu “ah’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na nazaran ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet valörında da kullanılır. Yöntem Anlamı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu bâtınin hala doyurucu bir teşhism bünyelamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen teşhismı ise: “Makul bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi süresince asıl olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri husus vadi kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile talih yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Ahbaplık, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun sarrafiyelıca zir dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku diğer toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih tarafından güvenceye hileınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Ahbaplık kuralları âdem davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun ayar hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde menent nitelikteki bilcümle durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık vadiında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bâtınin kullanılır. Ahbaplık düzenini katkısızlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları kösteklemek bâtınin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve kazanç cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kısım yama; algı hukukunda algı ve gümrüksüzçılık cezaları kadar daha bir ahbaplık dallarında daha bir yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut siyasal inançleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşyalnız düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal ömürı düzenleyip insanoğluın barış ve emniyet süresince bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Uygulama Yarar (Içtimai İhtiyaçların Huzurlanması) Hukukun kılgı amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum süresince canlı insanoğluın, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun bünyesından kaynaklanan gereksinimlerinı içinlamaya çhileışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile veladet, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni ömürın asıl gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun tabii bünyesına ve bundan ileri mevrut gereksinimlerine münasip sarhoş olmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, iktisadi gerçeklere bile sınırlıdır; iktisadi ihtiyaçlara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Doğruluk Ahbaplık bu fonksiyonu ile belirli bir düzenleme şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir muadele düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak çın kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız teşhismıyla hak, “bir muadele düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere dü daha bir anlamda kullanılır. Doğruluk esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet valörında kişisel bir özelliği deyimler. Can her devran haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni atfetmek uğrunda durmadan ve bileğçalışmamez bir çaba gösterir. İşte bu idare ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak konseptı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği bağlantı biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık vadiında hukuki ayar olarak lakırtı konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete bâtınindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini bâtıneren kurallar bilcümleü olarak ahbaplık, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve sömürmek durumunda bulunduğuna nazaran, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir ayar niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini bâtınerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lazım bulunan düzeni sahabet etmek, gerekse onu bileğçalışmatirmeyi meşrulaştırmak bâtınin her devran adalete sarrafiyevurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta içinmıza kurulu ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim ahbaplık valörında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan ahbaplık düzenlerinin namına münasip olup olmadığı açısından bir ayar ve yorum ölçüsü olabilir. Tekrar bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve menfi içinlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra süresince olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Düzgülü olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşyalnız uyacak, hem bile bu toplumsal ömürın barış süresince sürebilmesi bâtınin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çhileışacaktır.